گام به گام علوم پایه هشتم فصل چهاردهم

 نور و ویژگی های آن 

 آزمایش کنید صفحه 123 

هدف آزمایش: ایجاد باریکهٔ نور

مواد و وسایل: چراغ قوه، یک تکه مقوا، نوارچسب

روش اجرا :

1- دایره ای به اندازهٔ سطح شیشهٔ چراغ قوه از مقوا جدا کنید.

2- شکافی به عرض یک تا دو میلی متر مطابق شکل الف روی مقوا ایجاد کنید.

3- مقوای شکاف دار را بر دهانهٔ چراغ قوه با نوارچسب نصب کنید تا آن را به طور کامل بپوشاند.

4- در مکانی نسبتاً تاریک، چراغ قوه را مطابق شکل ب در لبهٔ میز نگه دارید و آن را روشن کنید. باریکهٔ نور بر

سطح میز تشکیل می شود.

این آزمایش پاسخ ندارد و باید به روشی عملی انجام شود

 فعالیت صفحه 124 

آزمایشی طراحی و اجرا کنید که به کمک آن بتوان نشان داد نور در خط راست منتشر می‌شود.

هدف آزمایش:

نور به خط راست منتشر می‌شود.

وسایل و مواد لازم: 

سه صفحه مقوایی هم اندازه، چشمه نور (لامپ یا شمع)، یک تکه نخ به طول یک متر

سه مقوا ی مربع شکل یکسان تهیه می کنیم و وسط هر کدام یک سوراخ ایجاد می کنیم و آنها را طوری قرار

می دهیم تا نور از هر سه سوراخ پشت سر هم عبور کند ، حال اگر یکی از مقواها را کمی جابجا کنید نور عبور

نخواهد نکرد

 فعالیت صفحه 125 

الف) چند جسم مسطح کدر را به طور جداگانه مقابل یک لامپ یا شمع روشن بگیرید و به سایه تشکیل شده

توسط هرکدام روی پرده (یا دیوار کلاس) که هم راستا با صفحه جسم باشد، توجه کنید. آیا شکل سایه هر

جسم با خود جسم مشابه است؟ برای پاسخ خود دلیل کافی به کلاس درس ارائه دهید.

بله، از روی سایه حسم میتوانیم بدون نگاه کردن به جسم نوع جسم را تشخیص دهیم

ب) از پشت یک تکه مقوا، یک ورقه شیشه‌ای تمیز و یک کاغذ پوستی به یک شمع یا لامپ روشن نگاه، و

نتیجه را به کلاس درس گزارش کنید.

1- نور از مقوا عبور نمی‌کند و سایه تشکیل می‌دهد. (جسم کدر)

2- نور از ورقه شیشه‌ای عبور می‌کند. (جسم شفاف)

3- مقداری از نور از کاغذ عبور می‌کند ولی تصویر شمع و نور آن واضح نیست. (جسم نیمه شفاف)

 فکر کنید صفحه 126 

توضیح دهید چگونه تشکیل سایه می‌تواند دلیل انتشار نور به خط راست باشد.

سایه از قرار گرفتن یک جسم کدر در مقابل چشمه نور ایجاد می‌شود و چون نور به خط راست منتشر می‌شود

از جسم کدر عبور نمی ‌کند و منطقه تاریکی به نام سایه روی صفحه یا دیوار می‌افتد.

 فکر کنید صفحه 127 

با توجه به شکل‌های ۶ و ۷ توضیح دهید پدیده خورشید گرفتگی را افراد بیشتری می‌بینند یا پدیده ماه گرفتگی

را؟

چون شعاع زمین بیشتر از ماه است هنگام روی دادن این دو پدیده ، عده ی بیشتری از مردم ماه گرفتگی را

خواهند دید.

 فعالیت صفحه 127 

به کمک یک توپ تنیس روی میز (ماه) یک کره جغرافیایی (زمین) و یک لامپ (خورشید)، آزمایش ساده‌ای برای

نمایش پدیده‌های خسوف و کسوف طراحی و اجرا کنید.

لامپ را در مرکز قرار دهید و دور آن دایره بکشید، کره جغرافیایی زمین را روی این دایره قرار دهید و دایره های

کوچکتری را دور آن بکشید (رسم کنید). سپس توپ تنیس را در یک دایره کوچک قرار دهید. لامپ را روشن کنید

و توپ تنیس را در حین حرکت کره دور آن بگردانید (حرکت دهید).

مشاهدات: در این چرخش اگر ماه را بین زمین و خورشید (توپ تنیس بین لامپ و کره) قرار دهیم به طوری که

در یک راستا باشند، سایه ماه روی زمین می افتد و کسوف ایجاد می شود. اگر زمین بین ماه (توپ تنیس) و

خورشید (لامپ) باشد، سایه زمین بر ماه می افتد و خسوف ایجاد می شود.

 فعالیت صفحه 128 

در یک اتاق نسبتاً تاریک، ابتدا نور چراغ قوه یا لیزر را به سطح یک آینه و سپس به سطح دیوار بتابانید، تفاوت

بازتاب نور را از این دو سطح باهم مقایسه کنید. این فعالیت را به کمک دو قطعه پوش‌برگ، یکی با سطح کاملاً

صاف و دیگری با سطح چروکیده، انجام دهید.

در آینه و الومینیم صاف نور باز تاب منظم دارد ونور بطور منظم  وواضح روی سطحی دیده می شود ولی در

سطح دیوار والومینیم چروکیده باز تاب نامنظم بوده ونور پخش شده وبخوبی دیده نمی شود.

 آزمایش کنید صفحه 129 

هدف آزمایش:

بررسی قانون بازتاب نور

مواد و وسایل:

آینه تخت کوچک، باریکه ساز (مانند چراغ قوه یا لیزر مدادی)، مقوا و نقّاله

روش اجرا:

1- تصویری از نقاله‌ای که در اختیار دارید، روی یک مقوا به دقت رسم کنید.

2- آینه را عمود بر مقوا و مماس بر سطح صاف نقاله قرار دهید.

3- باریکه نور با زاویه تابش دلخواهی به آینه بتابانید به طوری که پرتو بازتاب بر سطح مقوا دیده شود. در این

وضعیت زاویه‌های تابش (زاویه A) و بازتاب (زاویه B) را باهم مقایسه کنید. آیا این دو زاویه با هم برابرند؟

باریکه نور را با زاویه 15 درجه می‌تابانیم، مشاهده می‌شود پرتو بازتاب با همان زاویه باز می‌گردد.

۴- آزمایش را به ازای چند زاویه تابش دیگر (مثلاً ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۵ و۶۰ درجه) تکرار کنید و نتیجه را در گروه خود

به بحث بگذارید.

بر طبق قانون بازتاب نور، زاویه تابش و زاویه بازتاب در همه سطوح با هم برابرند.

خود را بیازمایید صفحه 130 

در هریک از شکل‌های زیر پرتو نوری نشان داده شده است که به سطح یک آینه تخت تابیده است. با توجه به

قانون بازتاب نور، پرتو بازتاب را از هر آینه رسم کنید.

بر طبق قانون بازتاب نور زاویه تابش همواره با زاویه بازتاب برابر است. i = r

پس به این ترتیب زاویه بازتاب از سمت چپ به راست عبارتست از :

80 درجه و 0 درجه و 15 درجه

الف) آزمایشی طراحی و اجرا کنید که به کمک آن بتوان نشان داد فاصلهٔ جسم از آینهٔ تخت با فاصلهٔ تصویر از

آینه برابر است.

بین دو شمع یک اندازه ، شیشه شفافی را قرار میدهیم
 

سپس خودمان هم جلوی یکی از شمع ها قرار میگیرم و با روشن کردن شمع رو به رویی ، شمع پشتی که

خاموش است را روشن می بینیم.
 

این در صورتی بود که فاصله دو شمع تا شیشه برابر باد و با جابجا کردن یکی از آنها فاصله آنها به هم میخورد و

شمع خاموش را دیگر روشن نمیبینیم .

ب) برای دیدن اجسامی که پشت یک مانع قرار دارند از وسیله ای به نام پیرابین یا پیرامون نما استفاده می

شود. شکل روبه رو طرحی ساده از یک پیرابین را نشان می دهد که شامل دو آینهٔ تخت است که نسبت به

یکدیگر موازی اند. پس از چند بار بازتاب، پرتوهای نور به چشم ناظر می رسند؟ یک کاربرد پیرابین را نام ببرید.

در زیر دریایی ها و سنگر ها ی دیده بانی

هدف آزمایش:

یافتن کانون آینه کاو

مواد و وسایل:

آینه کاو و یک تکه مقوا یا ورقه کاغذ

روش اجرا

1- آینه کاو را مقابل پرتوهای نور خورشید بگیرید.

2- صفحه کاغذ را جلوی آینه جابه‌جا کنید تا لکه روشنی روی آن مشاهده کنید.

3- صفحه کاغذ را به آرامی حرکت دهید تا لکه نورانی تشکیل شده روی صفحه کاغذ، به بیشترین درخشندگی

و کوچک‌ترین اندازه ممکن برسد. در این حالت تصویر حقیقی خورشید روی سطح کاغذ و در کانون آینه کاو

تشکیل شده است.

نتیجه گیری مشاهدات: هر گاه جسمی در بی‌نهایت دور باشد (مثل خورشید) در این حالت پرتوهایی که از

جسم به آینه مقعر می‌رسند، تقریباً موازی‌اند و تصویر حقیقی روی کانون، کوچک‌تر از جسم و وارونه تشکیل

می‌دهند.

 آزمایش کنید صفحه 134 

هدف آزمایش:  تشکیل تصویر حقیقی در آینه کاو

مواد و وسایل: آینه کاو، شمع، پرده

روش اجرا :

1- شمع روشنی را بین آینه و پرده قرار دهید.

2- شمع را آن قدر به آینه نزدیک کنید تا تصویر مجازی شمع را در آینه ببینید؛ در این وضعیت شمع در فاصله

کانونی آینه قرار دارد.

3- اکنون شمع را به آرامی از آینه دور و به پرده نزدیک کنید. شمع را آن قدر جابه‌جا کنید تا تصویر واضحی از آن

روی پرده تشکیل شود. به تصویری که روی پرده دیده می‌شود، تصویر حقیقی می‌گوییم.

4- ویژگی‌های تصویر را در مقایسه با جسم بنویسید.

وقتی جسم بعد از کانون آینه مقعر باشد تصویر حقیقی، بزرگ ‌تر و وارونه تشکیل می‌شود.

 فعالیت صفحه 134 

آینه کوژی را در برابر صورت خود بگیرید و آن را به آرامی به صورت خود دور و نزدیک کنید. با توجه به ویژگی‌های

تصویر تشکیل شده در آینه، عبارت زیر را کامل کنید.

تصویر در آینه‌های کوژ، همواره کوچک‌تر از جسم، مجازی و مستقیم است.

 فکر کنید صفحه 135 

آینه‌های کوژ اغلب در وسایل نقلیه استفاده می‌شوند؛ همچنین از این آینه‌ها در فروشگاه‌های بزرگ و پیچ تند

جاده‌ها استفاده می‌شود. به نظر شما کدام ویژگی آینه‌های کوژ سبب کاربرد آنها در این موارد می‌شود؟

 میدان دید وسیع آینه کوژ باعث استفاده در این موارد است.