سفر آب روی زمین
پاسخ فعالیت صفحه 55 علوم هفتم
مقدار نفوذ آب را به درون زمین در دو دامنهٔ شکل زیر با هم مقایسه، و دربارهٔ دلیل خود بحث کنید.
مقدار نفوذ آب به درون زمین در دامنهی الف بیشتر از دامنهی ب میباشد. زیرا در آن پوشش گیاهی وجود دارد که سرعت حرکت آب را کاهش میدهد و باعث میشود که آب فرصت بیشتری برای نفوذ در زمین داشته باشد. همچنین شیب کم زمین هم باعث نفوذ بیشتر آب در دامنهی الف میشود.
احداث سد در کدام دامنه بیشتر مورد نیاز است؟ دلیل خود را ذکر کنید.
نیاز به احداث سد در دامنهی ب بیشتر است زیرا سد مانع هدر رفتن آب شده و باعث کاهش سرعت آب میشود و آب را ذخیره میکند و همین باعث نفوذ آب به درون زمین در مناطق مجاور میشود و سطح آب زیرزمینی منطقه را افزایش میدهد.
پاسخ آزمایش کنید صفحه 55 علوم هفتم
وسایل و مواد: گلدان کوچک و یکسان 4 عدد، مقداری ماسه و خاک رس، برچسب کاغذی 4 عدد و لیوان 1 عدد
روش آزمایش
١) ته هر گلدان سوراخی ایجاد کنید.
2) گلدان هارا با برچسب 1 ، 2 ، 3 ، 4 نام گذاری کنید
3) ترکیب خاک های زیر را به ترتیب در گلدان های 1 تا 4 بریزید.
- 1 لیوان رس با 2 لیوان ماسه
- 2 لیوان رس با 1 لیوان ماسه
- 3 لیوان رس،
- 3 لیوان ماسه
4) در هر یک از گلدان ها 1 لیوان آب بریزید.
نتیجهٔ مشاهده ها را در گروه خود به بحث بگذارید.
5) کدام نمونه خاک برای کشاورزی مناسب تر است؟ چرا؟
این آزمایش نشان داد که آب از گلدان شماره 3 (که حاوی 3 لیوان خاک رس است)، کندتر خارج میشود و همچنین آب از لیوان شماره 4 (که حاوی 3 لیوان ماسه است) سریعتر خارج میشود. این موضوع نشان میدهد که نفوذپذیری خاک رس کم است و بالعکس نفوذپذیری ماسه زیاد است.
نمونه خاک گلدان شماره 2 برای کشاورزی مناسبتر است. زیرا خاکی که ماسهی بیشتری داشته باشد، زودتر آب خود را از دست می دهد و خاکی که رس بیشتری داشته باشد، مدت بیشتری آب را در خود نگه میدارد و خاکی که به مقدار مساوی دارای ماسه، خاک رس و کود باشد برای کشاورزی مناسبتر است. ساینس هاب. بنابراین سرعت نفوذ و حجم ذخیرهی آب در خاکی که ترکیبی از رس و ماسه باشد بهتر است. در مناطقی که بارندگی کمتر است، گیاهان در خاکی که رس بیشتری داشته باشد بهتر رشد میکنند. پس نمونه خاک گلدان شماره 2 برای کشاورزی مناسبتر است.
پاسخ فکر کنید صفحه 56 علوم هفتم
الف) افزون بر پوشش گیاهی و اندازهٔ ذره های تشکیل دهندهٔ زمین، شیب زمین نیز در نفوذ آب به درون زمین تأثیر دارد؛ چگونه؟
نفوذ آب به درون خاک در زمینهای کمشیب، زیادتر است زیرا هر چه شیب زمین کمتر باشد آب فرصت بیشتری برای نفوذ به درون زمین خواهد داشت.
ب) زمین هایی که مقدار نفوذپذیری خاک آنها زیاد است برای کشاورزی مناسب نیستند. چرا؟
چون خاکی که نفوذپذیریاش زیاد باشد آب را سریعاً عبور میدهد و در نتیجه گیاه فرصت کافی برای جذب آب را نخواهد داشت.
پاسخ آزمایش کنید صفحه 56 علوم هفتم
آزمایش کنید
وسایل و مواد: بشر، استوانهٔ مدرج، مقداری ماسه
روش آزمایش
١) یک بشر را از ماسه پر کنید.
٢) با استوانهٔ مدرج به آن آب اضافه کنید تا بشر از آب لبریز شود.
٣) مقدار آب مصرفی را بر حسب سانتی متر مکعب یادداشت کنید.
4) حجم آب مصرف شده، نشان دهندهٔ چیست؟
از آنجایی که با وجودِ پر بودن بشر باز هم میتوان در آن آب ریخت، نشان میدهد که بین ذرات ماسه فضای خالی وجود دارد و حجم آب مصرف شده، نشان دهندهی حجم فضاهای خالیِ موجود بینِ ذرات ماسه میباشد.
پاسخ فکر کنید صفحه 57 علوم هفتم
الف) میزان فضا های خالی و نفوذپذیری را در دو شکل زیر با هم مقایسه کنید.
میزان فضاهای خالی و نفوذ پذیری در شکل 1 کمتر است زیرا وجود ذرات ریز در شکل 1 باعث پُر شدن فضاهای خالی شده است و همین باعث کاهش نفوذپذیری آن نیز میشود.
ب) کدام یک برای تشکیل ذخیرهٔ آب زیرزمینی مناسب تر است؟
در مناطق هموار که سفره آب زیرزمینی در آنها جریان چندانی ندارند، خاکهای با نفوذپذیریِ بیشتر، آبِ بیشتری در خود ذخیره میکنند بنابراین شکل 2 برای تشکیل ذخیرهی آب زیرزمینی مناسبتر است چون ذرات آن درشت هستند و نفوذ آب در آن بیشتر است.
پاسخ فعالیت صفحه 57 علوم هفتم
یک ظرف شیشه ای را تا سه چهارم با ماسه پر کنید؛ سپس تا نیمه درون آن آب بریزید.
به دقت آن را مشاهده کنید و به پرسش های زیر پاسخ دهید.
١) داخل ظرف چند منطقهٔ مجزا وجود دارد؟
دو منطقه
٢) کدام منطقه را می توان به سفرهٔ آب زیرزمینی تشبیه کرد؟
در منطقهی زیرین، فضاهای خالی بین ذرات ماسه، کاملاً توسط آب پر شده است، بنابراین این منطقه را میتوان به سفره آب زیرزمینی تشبیه نمود.
پاسخ اطلاعات جمع آوری کنید صفحه 58 علوم هفتم
در مورد عمق چاه های آب محل سکونت خود، تحقیق، و نتیجه را در کلاس گزارش کنید.
با توجه به محل زندگی پاسخ به عهده دانش آموز میباشد
پاسخ فکر کنید صفحه 58 علوم هفتم
عمق سطح ایستابی به چه عواملی بستگی دارد؟ توضیح دهید.
1) میزان بارندگی: هرچه میزان بارندگی بیشتر باشد، عمق سطح ایستابی کمتر میشود.
2) ارتفاع زمین از سطح دریا: عمق سطح ایستابی در نقاطی که ارتفاع بیشتری از سطح دریا دارند، بیشتر است.
3) میزان برداشت از آبهای زیرزمینی: هر چه برداشت از آبهای زیرزمینی بیشتر باشد، عمق سطح ایستابی بیشتر میشود.
4) فاصله از دریا: در نواحی نزدیک به دریا عمق سطح ایستابی کمتر است.
5) میزان نفوذ پذیری خاک: هر چه میزان نفوذ پذیری خاک بیشتر باشد، عمق سطح ایستابی کمتر است.
پاسخ اطلاعات جمع آوری کنید صفحه 58 علوم هفتم
در استان محل سکونت شما برای تأمین آب مصرفی بیشتر از آب های زیرزمینی استفاده
می شود یا آب های سطحی؟ دلیل خود را در کلاس ارائه کنید.
با توجه به محل زندگی پاسخ به عهده دانش آموز میباشد
پاسخ گفت و گو کنید صفحه 59 علوم هفتم
برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی باعث بروز چه مشکلاتی می شود؟ علت آن را توضیح دهید.
برداشت بیرویه از آبهای زیر زمینی باعث افت سطح ایستایی میشود. در نتیجه بهرهبرداری از این منابع دشوارتر میشود تا جایی که گاهی برای رسیدن به سفرههای آب زیر زمینی نیاز به حفاری مجدد میباشد. یکی دیگر از مشکلات برداشت بی رویه از آب های زیرزمینی، پیشروی آب شور در بستر آب شیرین سفرههای زیر زمینی است که باعث شور شدن ذخائر آبی میشود.
دیگر مشکلاتِ آن، فشرده شدن خاک، نشست زمین و آسیب دیدن بناها و ترک خوردن دیوارها میباشد.
پاسخ فعالیت صفحه 60 علوم هفتم
در منزل خود به رسوب تشکیل شده در درون کتری یا سماور دقت کنید.
آیا میدانید منشأ آنها از کجاست؟
املاح محلول در آب آشامیدنی همچون کلسیم و منیزیم پس از گرم شدن آب کتری یا سماور بر اثر واکنشهای شیمیایی تهنشین میشوند و رسوب میکنند.
لازم به ذکر است که این املاح (کلسیم و منیزیم) براثر عبور آب از روی سنگ و خاک در آب حل میشوند.
چگونه میتوانیم آنها را از بین ببریم؟
برای از بین بردن رسوبات داخل کتری یا سماور (که معمولاً آهک هستند)، میتوان از سرکه استفاده کرد. به این ترتیب که مقداری سرکه را درون کتری یا سماور ریخته و چند دقیقه میجوشانیم و سپس آن را با آب میشوییم و خشک میکنیم.
پاسخ آزمایش کنید صفحه 60 علوم هفتم
وسایل و مواد: بشر، مقداری سرکه، یک عدد تخم مرغ با پوست سالم
روش آزمایش
١) در بشر تا نیمه سرکه بریزید.
٢) یک تخم مرغ را در داخل آن قرار دهید.
٣) در طول روز مشاهدات خود را یادداشت و نتیجه گیری کنید.
وقتی تخممرغ را در داخل سرکه قرار میدهیم، حبابهایی (حباب گاز کربندیاکسید) در اطراف تخممرغ مشاهده میکنیم. پس از مدتی، پوستهی تخممرغ (که از جنس سنگ آهک یا کلسیم کربنات است) در سرکه حل مشده و نرم و مُنعطِف میشود و فقط غشاء در اطراف تخممرغ باقی میماند.
سرکه دارای استیک اسید است و کلسیم کربناتِ پوستهی تخم مرغ را در خود حل میکند؛ یونهای کلسیم در واکنش با استیک اسید در سرکه شناور میشوند و کربنات هم در ترکیب با استیک اسید به کربن دیاکسید تبدیل میشود و به صورت حباب در اطراف تخممرغ مشاهده میشود.
آیا می توانید از این روش برای رسوب زدایی سماور استفاده کنید؟ چگونه؟
بله، از آنجایی که رسوب سماور معمولاً از جنس آهک (کلسیم اکسید) است و کلسیم هم در سرکه حل میشود بنابراین با ریختن سرکه در سماور میتوان این رسوب آهکی را از بین برد.
پاسخ اطلاعات جمع آوری کنید صفحه 61 علوم هفتم
در کدام استان های کشورمان برای بهره برداری از آب های زیرزمینی بیشتر از کاریز استفاده می شود؟
بیشتر قناتهای ایران در استانهای خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، کرمان، اصفهان، آذربایجان شرقی و سمنان هستند و حتی در استان پربارانی همچون گیلان هم قنات وجود دارد.
پاسخ گفت و گو کنید صفحه 61 علوم هفتم
با توجه به شکل چرخهٔ آب، دربارهٔ چگونگی گردش آن با جزئیات بیشتری بحث کنید..
ابتدا آبهای سطح زمین مثل دریاها و رودها بر اثر تابش نور خورشید تبخیر میشوند و به شکل بخار وارد هوا میشوند (و همچنین تبخیر حاصل از تعریق گیاهان و تنفس جانوران) و به سمت مناطق مرتفع حرکت میکنند. در ارتفاعات به دلیل سرد بودن هوا، بخارها متراکم و سرد میشوند و به شکل ابر در میآیند. این ابرها ممکن است در همان جا ریزش برف یا باران داشته باشند. بعد از ریزش برف یا باران این آبها از مناطق کوهستانی به سمت دشتها میروند و آبهای سطحی رودخانهها را به وجود میآورند. از این آبهای سطحی مقداری آب به داخل زمین فرو میرود و مقداری در همان مسیر تبخیر میشود و مقدار بیشتری دوباره به دریا باز میگردد. این جابجایی دائمی آب بین دریا، هوا و خشکی را چرخهی آب میگویند.
انرژی مورد نیاز چرخهٔ آب از کجا تأمین می شود؟.
از خورشید تأمین میشود.