الفبای زیست فناوری
فعالیت صفحه 56
الف) سر انگشتان خود را به طور کامل با جوهر رنگ کنید؛ سپس روی کاغذ طوری فشار دهید تا نقش خط های
آن روی کاغذ بیفتد.آیا نقش این خطوط در همهٔ انگشتان شما یکسان است؟
خیر – خط‌های انگشتان با هم متفاوت است.
آیا اثر انگشت هم کلاسی های شما یکسان است یا با هم فرق می کند؟
یکسان نیست و در هر کدام متفاوت است.
ب) اثر انگشت اشاره دوقلوهای همسان را تهیه کنید. آیا اثر انگشت یکسانی دارند؟
خیر
پ) اثر انگشت در زندگی اجتماعی چه کاربردی دارد؟
1- تشخیص هویت
2- انگشت نگاری
3- دارای دقت 100 درصدی در تعیین هویت است.
4- کاربرد امنیتی
5- ساعت‌های حضور و غیاب لمسی
6- ورود به سیستم بعضی از رایانه‌ها و تلفن همراه
گفت وگوکنید صفحه 58
الف) جدول مقابل، تعداد کروموزوم ها را در چند جاندار نشان می دهد. با توجه به اطلاعات جدول دربارهٔ درستی
یا نادرستی این جمله گفت وگو کنید:
| جاندار | تعداد فام تن |
| انسان | 46 |
| مرغ و خروس | 78 |
| پروانه | 380 |
| برنج | 24 |
تعداد کروموزوم ها به اندازهٔ پیکر جانداران بستگی دارد.
(نادرست) رابطه بین اندازه پیکر جاندار و تعداد کروموزوم وجود ندارد. زیرا بعضی از جانداران با جثه کوچک‌تر از
انسان مثل مرغ و خروس کروموزوم های بیشتری دارند و تعداد کروموزوم‌ها در هر جانور همیشه معین و ثابت
است.
ب) دانش آموزی می گوید از شباهت دو نفر می توانیم به شباهت ژن های آنها پی ببریم. نظر شما در این باره
چیست؟
اگر این دو نفر رابطه فرزند و والدینی داشته باشند شباهت‌های ژنتیکی زیادی دارند، زیرا صفات ارثی توسط
DNA و ژن‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند.
آزمایش کنید صفحه 59
مواد و وسایل :
یک عدد سیب زمینی که حداقل چهار جوانه (چشم) داشته باشد؛ چهار لیوان یک بار مصرف، خاک گلدان،کارد،
کاغذ و مداد.
روش اجرا :
الف) ته هر لیوان یک سوراخ ریز ایجاد کنید؛ سپس آنها را با خاک پر، و شماره گذاری کنید. سیب زمینی را به
چهار بخش تقسیم کنید به طوری که هر بخش یک جوانه داشته باشد.
ب) هر قطعه را در یکی از لیوان ها مطابق جدول زیر بکارید. توجه داشته باشید که خاک لیوان ها مرطوب باشد
| لیوان شمارهٔ 1 | لیوان شمارهٔ 2 | لیوان شمارهٔ 3 | لیوان شمارهٔ 4 |
|
آن را در آفتاب بگذارید و
به اندازهٔ کافی به آن آب
دهید.
|
آن را در جای تاریک
بگذارید و به اندازهٔ کافی
به آن آب دهید.
|
آن را در آفتاب بگذارید.
بعد از کاشت، دیگر به آن
آب ندهید.
|
همه بخش خوراکی قطعهٔ
سیب زمینی را بردارید.
لیوان را در آفتاب بگذارید
و به اندازهٔ کافی به آن آب
دهید.
|
پ) پیش بینی می کنید که از کدام قطعه (ها)، گیاه سیب زمینی رشد می کند و از کدام قطعه (ها) رشد نمی
کند؟ چه استدلالی برای این پیش بینی دارید؟
لیوان شماره یک رشد میکند ولیبه خوبی رشد نمی کنند و یا اصلا رشد نمی کنند – پیش بینی ما بر اساس
شرایط لازم برای رشد گیاه انجام شد.
ت) به مدت دو هفته هر روز لیوان ها را مشاهده کنید و مشاهدات خود را در جدولی بنویسید.
| * | لیوان شماره 1 | لیوان شماره 2 | لیوان شماره 3 | لیوان شماره 4 |
| سرعت رشد | زیاد | کم | کم | کم |
| رنگ ساقه | سبز پررنگ | بی رنگ | زرد | سبز کم رنگ |
نتیجهٔ آزمایش را در کلاس گزارش کنید. آیا نتیجه آزمایش، پیش بینی شما را تأیید می کند؟
بله، لیوان شماره یک و دو جوانه می زنند ، چون از اندوخته غذایی استفاده می کنند اما بعد از مدتی رشد
لیوان شماره 2 متوقف میشود و رنگ آن زرد میشود زیرا نور برای غذایی به آن نمیرسد.
فعالیت صفحه 61
فرض کنید دانش، مهارت و امکانات مورد نیاز را برای دست کاری دِنا دارید؛ یعنی می توانید صفات جانداران را به
میل خود تغییر دهید.در این حالت چه کارهایی انجام می دادید؟ نظر و طرح خود را بنویسید و در آن هدف خود را
نیز شرح دهید.
1- حذف ژن‌های بیماری زا
2- تزریق ژن‌های مفید مثل مقاوم بودن در برابر سرما خوردگی و ویروس‌ها
3- حذف ژن پیری
4- ژن افزایش طول قد
5- تغییر ژن گیاهان برای تولید محصول بیشتر واصلاح نژاد ژنتیکی گاوها و گوسفندها و مرغ‌ها برای تولید
محصولات زیادتر و مرغوب تر.
فکر کنید صفحه 62
ژن ماهی در گوجه فرنگی!
سال ها پیش گروهی از پژوهشگران، نوعی بوتهٔ گوجه فرنگی تولید کردند که دارای ژن مربوط به صفت مقاومت
در برابر سرما بود.این ژن از نوعی ماهی آب سرد به دست آمده بود. گوجه فرنگی هایی که به این طریق تولید
شده بودند، مقاومت بیشتری در برابر سرما داشتند. به نظر شما چگونه ژن مربوط به مقاومت در برابر سرما،
سبب ایجاد این ویژگی می شود؟
ژن ضد فریز (یخ زدن) از یک ماهی سرد آبی به نام فلاندر را گرفته و به گوجه فرنگی تزریق می‌کنند که به صورت
مراحل زیر است.
1- استخراج DNA حاوی ژن ضد سرما
2- تزریق ژن به یک باکتری
3- آلوده کردن سلول‌های بذر گوجه فرنگی به این باکتری
4- ورود ژن آنتی فریز به دانه گوجه فرنگی
5- کاشت دانه در خاک
| فایده ها | ضرر ها |
|
۱- نرخ و سرعت رشد سریعتر ۲- تصحیح ژن ها ۳- توسعه ویژگی های خاص ۴- تولید محصولات جدید ۵- تولید محصولات بزرگ و حجیم تر ۶- کاهش خطر تخریب منابع آب محلی ۷- یک رویه علمی هزار ساله از مضرات بالقوه تغییرات در ژن های جانداران |
۱- احتمال کاهش ارزش غذا ۲- سازگاری عامل های بیماری زا با صفات ژنتیکی جدید ۳- عوارض جانبی منفی غیر قابل پیش بینی ۴- سودمندی کمتر میزان تنوع ایجاد شده ۵- پیامدهایی با هزینه زیاد برای انتشار مهندسی ژنتیک ۶- سوء استفاده از دانش و فناوری مهندسی ژنتیک |
فعالیت صفحه 63
به طور گروهی با استفاده از موادی مانند نخ، سیم یا خمیر بازی مدل ساده ای از تقسیم میتوز بسازید.
با استفاده از نخ، یک دایره درست می کنید، وسط دایره ۴ تیکه نخ رنگی یا سیم های برق روکش دار با رنگ
های مختلف می گذارید. این می شود سلول اولیه یا مادر.
مرحله بعد یک دایره با نخ درست می کنید وسط دایره برای هر نخ یا سیم مثل خودش کنارش می گذارید، یعنی
از هر رنگ دوتا کروموزوم باید داشته باشید، این مرحله می شود مرحله همانند سازی دنا.
مرحله بعد کروموزوم ها رو بر اساس رنگ به دو قسمت تقسیم می کنید و هر دسته رو از وسط دایره فاصله
می دید و دایره دور رو هم طوری با نخ درست می کنید که انگار داره سلول شما دو تا می شود.
مرحله آخر دو سلول دارید که شبیه هم هستند و هر کدومشون ۴ تا کروموزوم با رنگ های مختلف دارند. دقیقا
مثل شکل کتاب باید انجامش بدید.
گفت و گو کنید صفحه 64
در سال گذشته با انواعی از سوخت‌های غیر فسیلی آشنا شدید. نظر خود را دربارهٔ جملهٔ زیر بیان کنید:
«سرمایه‌گذاری در تولید انرژی‌های نو و تجدید پذیر به صرفه تر است».
به دلیل مزایای سوخت‌های فسیلی:
1- تجدید پذیری
2- آلودگی کمتر
3- استفاده آسان
4- هزینه اقتصادی کمتر
5- بازده انرژی بالاتر
فعالیت صفحه 64
تغذیهٔ سالم در پیشگیری از سرطان مؤثر است. در دو گروه با مراجعه به منابع علمی معتبر دربارهٔ موارد زیر
اطلاعاتی جمع‌آوری کنید و در کلاس ارائه دهید:
گروه الف) نوع تغذیه‌ای که احتمال سرطان را افزایش می‌دهد.
1- مصرف مایعات و غذاهای داغ
2- مصرف بیش از حد غذاهای انرژی زا و پر چربی
3- مصرف الکل و سیگار
4- مصرف کم سبزی و میوه و غلات
گروه ب) نوع تغذیه‌ای که در پیشگیری از سرطان نقش دارد.
1- غذاهای کم چرب
2- مصرف ویتامین ث (در میوه‌ها و سبزی‌ها)
3- مصرف غذاهای پخته به جای سرخ کرده
4- مصرف گوشت ماهی و مرغ به جای گوشت قرمز
5- مصرف سبزی‌ها و میوه‌ها وغلات
