درس چهارم مطالعات اجتماعی نهم

 آب فراوان ، هوای پاک 

1- آب کره(هیدروسفر) چه منابعی را شامل می شود؟

آب کره (هیدروسفر) همه آبهای زمین یعنی اقیانوسها، دریاها، دریاچه ها و رودها و … را شامل میشود.

2- پنج مجموعه بزرگ آب ها را نام ببرید.

اقیانوس آرام

اطلس

هند

منجمدشمالی

منجمدجنوبی

3- اقیانوس آرام چه مشخصاتی را دارد؟

اقیانوس آرام پهناورترین اقیانوس کره زمین است. (مساحت آن 100 برابر کشور ایران است) ! این اقیانوس عمیقترین اقیانوس جهان هست. دراز گودال ماریانا با ژرفای 11000 متر در نزدیکی مجمع الجزایر فیلیپین در این اقیانوس قرار دارد.

4- مطالعه وکاوش های علمی در اقیانوس ها وبسترآنها با چه مشکلاتی رو به رو است؟

فشار زیاد آب،  تاریکی   و دمای کم در اعماق آب و...

5- منظور از فلات قاره چیست؟

در جاهایی که اقیانوسها با خشکی تماس دارند، اغلب ناحیهای کم عمق با ژرفایی کمتر از 200متر دیده میشود که به آن فلات قاره (ایوان خشکی) میگویند.

6- فلات قاره از چه نظرهایی اهمیت دارند؟

ازنظر وجود جزیره هایی که سر از آب بیرون آورده اند. از نظر وجود منابع سرشار نفت و گاز   و  ماهیگیری  اهمیت زیادی دارند.

7- شیب قاره به کدام بخش از ناهمواری های کف اقیانوسی گفته می شود؟

بعد از فلات قاره ناگهان شیب زیاد میشود و تا عمق 2000 تا 5000 متری ادامه می یابد؛ به این بخش شیب قاره میگویند.

8- ناهمواری های کف اقیانوسی را به ترتیب نام ببرید.

فلات قاره، شیب قاره، دشت اقیانوسی، پوسته اقیانوسی و گودال های اقیانوسی

9- به طورمتوسط هرلیتر از آب دریا چندگرم نمک دارد؟

35 گرم درلیتر

10- آیا میزان شوری آب دریاها یکسان است؟ با یک مثال بیان کنید.

خیر. شوری آب دریاها و اقیانوسها متفاوت است. شوری آب دریای مدیترانه 37 گرم در لیتر و دریای احمر 43 گرم در لیتر است. در حالی که شوری دریای شمال در اروپا حداکثر 7 گرم در لیتر است و آب اقیانوسهای نواحی قطبی تقریباً شیرین است.

11- دمای آب اقیانوس ها ودریاهارا در اعماق مختلف باهم مقایسه کنید.

آبهای سطحی اقیانوسها و دریاها بر اثر تابش خورشید گرم میشوند اما در ژرفای بیش از 1000 متری اقیانوسها، دما همواره کمتر از 4 درجه سانتیگراد است. در مناطق مجاور قطبها، نواحی یخ بسته در آبها وسعت زیادی دارند. در این مناطق، شناور شدن کوههای یخ (آیسبرگ) خطر بزرگی برای کشتیها محسوب میشود.

12- انواع حرکات آب دریا ها واقیانوسها را نام ببرید.

حرکات آب دریا به صورت موج

جزر و مد 

 جریانهای دریایی است

13- محل برخورد جریان های دریایی سرد وگرم ازچه نظر دارای اهمیت است؟

محل تلاقی آبهای گرم و سرد از مهمترین مناطق صید ماهی جهان است؛ مانند نیوفوندلند در آمریکا یا شرق ژاپن

14- اقیانوس ها از جهت هایی برای انسان ها اهمیت دارند؟

اقیانوسها یکی از منابع مهم تأمین غذا برای انسان هستند.این پهنه های آبی امکان حمل ونقل کم هزینه تر میلیونها تن بار را با کشتیها فراهم می آورند اقیانوسها همچنین به طور غیر مستقیم منبع تأمین آب شیرین برای ساکنان جهان اند.

15- امروزه چه خطراتی اقیانوس ها ومحیط زیست آن را تهدید می کنند؟

1) سالیانه چند میلیون تن زباله های سمی کارخانه ها، پلاستیک و مواد تجزیه نشدنی به اقیانوسها ریخته میشود.

2) برخی شورها از شیوه دفن زباله های اتمی در اعماق اقیانوسها استفاده میکنند.

3) صید بی رویه و انبوه ماهی ها، بدون آنکه فرصت تولید مثل برای آنها فراهم شود، نیز به بومسازگان (اکوسیستم) آبها به شدت لطمه میزند.

4) برخی کشورهای پیشرفته با دسترسی به فناوریهای جدید مانندکشتیهای مجهز به رادار یا نصب دائمی تورها در آب، به طور مداوم صید ماهی از اعماق  آب و همه نقاط اقیانوسها را افزایش میدهند.

5) افزایش دمای آب ها درنتیجه رها سازی فاضلاب های صنعتی وخانگی.

16- ساختار وترکیبات هواکره را بیان کنید.

هوا کره لایه ای از گاز است که از سطح زمین تا ارتفاع 10000 کیلومتری اطراف سیاره زمین را در برگرفته است. هواکره مخلوطی از گازهای مختلف نیتروژن  %78  ، اکسیژن %21 ، و سایر گازها مانند دی اکسید کربن و بخار آب است.

17- هواکره از چند لایه تشکیل شده است؟ به ترتیب نام ببرید.

1) وردسپهر(تروپوسفر)

2) یوش سپهر(استراتوسفر)

3) میان سپهر(مزوسفر)

4) دماسپهر(ترموسفر)

5) برون سپهر(اگزوسفر)

18- پایین ترین لایه هواکره چه نام دارد؟ چه اتفاقاتی درآن صورت میگیرد؟

پایینترین لایه، که نزدیک به سطح زمین است، تروپوسفر نام دارد. تشکیل ابرها و بسیاری از تغییرات آب و هوایی در این لایه صورت میگیرد.

19- درهریک ازمناطق زیر چه نوع آب وهوایی حاکم است؟

جنگل های کنگو درافریقا (گرم ومرطوب)

صحرای افریقا (گرم وخشک)

سواحل شمالی افریقا (مدیترانه ای)

20- هوا وآب وهوا چه تفاوتی دارند؟

هـــوا وضعیت گذرا و موقتی هوا کره (اتمسفر) در یک محل و در مدت زمانی کوتاه است. برای مثال، میگوییم امروز هوا آفتابی یا ابری یا بارانی است یا باد میوزد.

اما آب و هوا وضعیت هوا کره (اتمسفر) در یک ناحیه در مدت زمانی نسبتاً طولانی است.برای مثال، میگوییم استان بوشهر آب و هوای گرم و شرجی دارد.

21- برای پی بردن به نوع آب وهوای یک ناحیه چه عواملی موردمحاسبه قرار میگیرند؟

داده های آماری مربوط به دما، بارش، رطوبت، باد و… در طول سالها (سی سال یا بیشتر) جمع آوری و میانگین آنها محاسبه میشود.

22- دمای میانگین روزانه، ماهانه  و سالانه چگونه به دست می آیند؟

الف) اگر دماهای ثبت شده تمام ساعات شبانه روز را با هم جمع کنیم و حاصل جمع را بر تعداد آنها، یعنی 24 ساعت، تقسیم کنیم ، میانگین دمای روزانه54 بهدست میآید.

ب) با استفاده از میانگین  های روزانه دما و تقسیم آنها بر تعداد روزهای یک ماه میتوان میانگین دمای ماهانه را به دست آورد

ج) اگر دمای میانگین ماهانه دوازده ماه سال را با یکدیگر جمع و بر 12تقسیم کنیم ، میانگین دمای سالانه به دست می آید.

23- عوامل موثر برآب وهوای جهان را نام ببرید.

1) عرض جغرافیایی و زاویه تابش خورشید

2) دوری ونزدیکی به دریا

3) ارتفاع

4) وزش باد ها وفشار هوا

24- ازعوامل موثر برآب وهوای جهان، عرض جغرافیایی وتغییر زاویه تابش خورشیدرا توضیح دهید.

سرزمین های نزدیک استوا اشعه عمودی خورشید را دریافت میکنند . اما هرچه از استوا به طرف قطبها پیش میرویم ، تابش خورشید مایلتر میشود . در نتیجه ، گرمای کمتری به زمین میرسد . بدین ترتیب ، هرچه از مدار استوا (صفر درجه) به سمت عرض های جغرافیایی بالاتر حرکت کنیم ، دمای هوا کاهش می یابد و درنواحی مجاور قطبها کمترین میانگین دمای سالانه دیده میشود .

25- به طورکلی ازیکسان نتابیدن خورشید به سطح زمین، چند منطقه ی آب وهوایی پدیدآمده است؟

1) منطقه گرم در دو طرف استوا تا مدارهای رأس السرطان و رأس الجدی

2) منطقه معتدل شمالی و جنوبی

3) منطقه سرد در مجاورت قطبها

26- دوری ونزدیکی به اقیانوس ها ودریاها چه تأثیری برآب وهوا دارد؟

خشکیها زودتر از آبها گرم میشوند و سریعتر گرمای خود را از دست میدهند. آبها بیشتر از خشکیها گرما را در خود ذخیره میکنند. به همین سبب، اقیانوسها و دریاها موجب اعتدال دمای نواحی مجاور خود در زمستان و تابستان میشوند و گرما و سرمای مناطق را کاهش میدهند.

27- تأثیر جریان های دریایی بر آب وهوا را توضیح دهید.

عبور جریانهای دریایی آب گرم از کناره کشورها موجب میشود که سرمای هوا در زمستان کاهش پیدا کند. به عکس، عبور جریانهای آب سرد موجب بروز سرمای شدید در کناره ها میشود؛ مانند جریان آب سرد گرینلند که از کناره های کانادا عبور میکند.

28- درلایه وردسپهر(تروپوسفر)چه تغییرات آب وهوایی حاصل میشود؟

در لایه وردسپهر (تروپوسفر) هر چه از سطح زمین بالاتر میرویم دمای هوا کم میشود. به ازای هر 1000 متر ارتفاع ، دما 6 درجه سانتیگراد کاهش مییابد . بنابراین ، در نواحی مرتفع و بر فراز قله ها و کوهها و دامنه ها دما پایینتر از نواحی پست است.

29- ارتفاعات چه تأثیری درآب وهوا دارند؟

ارتفاعات میتوانند از نفوذ توده های مرطوب به نواحی آن سوی خود جلوگیری کنند ؛ مانند رشته کوههای هیمالیا در شمال هند یا البرز در ایران . ارتفاعات همچنین جهت وزش بادها را تغییر میدهند.

نکته : هوا مانندهمه گاز ها سنگینی دارد و برهمه چیز فشار وارد میکند.

فشار هوا را با دستگاه های فشارسنج اندازه گیری می کنند.

30- فشار و دما چه رابطه ای دارند ؟ چرا ؟

هوای گرم فشار کمتری دارد ؛ 

زیرا منبسط میشود و مولکولهای آن از هم فاصله میگیرند . هوای گرم سبک است و به سمت بالا صعود میکند.

هوای سرد فشار بیشتری دارد ؛ 

زیرا سرما موجب تراکم و فشردگی بیشتر مولکولها میشود . هوای سرد سنگین است و به سمت پایین و سطح زمین فرود میآید.

31- رابطه فشار وارتفاع را بیان کنید.

هر چه از سطح زمین بالاتر برویم ، فشار هوا کم میشود. به همین دلیل ، فشار هوا در سطح دریاها زیاد و در ارتفاعات و کوهستانها کم است.

32- باد چگونه به وجود می آید؟

هوا همیشه از جایی که فشار بیشتری دارد به سمت جایی که فشار کمتری وجود دارد جریان می یابد و به این ترتیب ، باد به وجود میآید.

33- یکی از عوامل مهم گردش عمومی هوا وتغییرات آب وهوایی درجهان چیست؟

پراکندگی کانون های فشار بر روی کره زمین .

35- کانون های مهم فشارهوا در دو نیمکره شمالی وجنوبی چگونه است؟ آن ها را نام ببرید.

کانون های فشار در دو نیمکره شمالی و جنوبی حالت قرینه دارند.

1) منطقه استوایی کانون فشارکم است. در این منطقه، هوا گرم و مرطوب است.

2) سرزمینهای مجاور مدار رأس السرطان و رأس الجدی کانون فشار زیادند.

3) مناطق معتدل کانون فشارهای متغیرند. در این مناطق در زمستانها، خشکیها خیلی سرد و در تابستان خیلی گرم میشوند. از سوی دیگر، این مناطق مورد هجوم فشار زیاد و کم از مجاور قرار میگیرند.

4) مناطق قطبی در تمام سال هوای سرد و خشک دارند و کانون فشار زیادند.

36- یکی از علل مهم افزایش دمای کره زمین چیست؟ بیان کنید.

یکی از علل مهم افزایش دما، زیاد شدن  تعداد خودروها و افزایش فعالیتهای صنعتی است که از سوختهای فسیلی استفاده میکنند و موجب آلودگی هوا  و ورود گازهای گلخانه ای به هواکره میشوند.

37- به نظربرخی دانشمندان  گرم شدن زمین چه نتایج ناخوشایندی دارد؟

ذوب شدن یخهای قطبی

بالا آمدن آب دریا

 به زیر آب رفتن نواحی ساحلی  جزیره ها

وقوع خشکسالی های شدید در نواحی گرم و خشک و ...