درس سیزدهم مطالعات اجتماعی نهم

 انقلاب مشروطیت ، موانع و مشکلات 

1- انقلاب مشروطیت چه نوع تحولی بود؟

 انقلاب مشروطیت جنبشی سیاسی ــ اجتماعی بود که در دوره حکومت مظفرالدین شاه در ایران رخ داد و به دنبال آن، نظام پادشاهی مشروطه جایگزین نظام پادشاهی استبدادی شد.

2-  شکل های مختلف نظام پادشاهی را تعریف کنید.

الف) نظام پادشاهی استبدادی :

نظام پادشاهی استبدادی، حکومتی است که در آن، پادشاه از قدرت و اختیارات فراوانی برخوردار است و براساس میل و ارادهٔ خود حکومت میکند. به عبارت دیگر ، اداره کشور تابع هیچ قانونی نیست و خواست پادشاه حکم قانون را دارد.

ب) نظام پادشاهی مشروطه:

نظام پادشاهی مشروطه نوعی از حکومت است که در آن قدرت و اختیارات پادشاه بر اساس قانون محدود میشود و اداره کشور در اختیار نهادهایی مانند مجلس شورا و هیئت وزیران(دولت) قرار میگیرد.

3- زمینه های انقلاب مشروطه را بیان کنید.

- زمینه های سیاسی واقتصادی

- زمینه های فکری وفرهنگی درداخل وخارج

4- زمینه های سیاسی واقتصادی انقلاب مشروطه را بیان کنید.

الف) زمینه های سیاسی:

به دلیل عقبماندگی ایران و ناتوانی حکومت قاجار در برابر روسیه و انگلستان، سرزمینهای پهناوری از خاک کشور ما جدا شدند.

ب) زمینه های اقتصادی:

واگذاری امتیازهای بسیار به انگلیسیها و روس ها، علاوه بر اینکه باعث تسلط بیگانگان بر منابع ثروت اقتصادی کشور شد، ضربه شدیدی به صنعت، کشاورزی و بازرگانی ایران وارد کرد و بیکاری را در سراسر کشور گسترش داد. سختگیری و بیرحمی مأموران مالیاتی نیز بر شدت فقر عمومی افزود.

5- واگذاری امتیازات به بیگانگان چه ضرر وزیان هایی برای کشور داشت؟

واگذاری امتیازهای بسیار به انگلیسی ها وروس ها ، علاوه بر اینکه باعث تسلط بیگانگان بر منابع ثروت اقتصادی کشور شد، ضربه شدیدی به صنعت ، کشاورزی و بازرگانی ایران وارد کرد و بیکاری را در سراسر کشور گسترش داد.

6- در دوره قاجار مردم علت اصلی مشکلات سیاسی واقتصادی را درچه عاملی می دانستند؟

ضعف وبی کفایتی حکومت قاجار

7- زمینه های فکری وفرهنگی داخلی انقلاب مشروطه را بیان کنید.

آموزه های دین اسلام و مذهب شیعه مردم را به مبارزه با ظلم و تلاش برای برقراری عدالت فرا می خواند. مردم مسلمان ایران با درس گرفتن از قیام امام حسین (ع) و واقعه کربلا، همواره آماده بودند که در برابر ظلم و بی عدالتی بایستند.

8- زمینه های فکری وفرهنگی خارجی چه نقشی در پیروزی انقلاب مشروطه داشت؟

همزمان با تأسیس حکومت قاجار، انقلاب کبیر فرانسه رخ داد. این انقلاب، اندیشه آزادیخواهی و حکومت مشروطه را در سراسر اروپا گسترش داد. عدهای از ایرانیان که باکنجکاوی در جست وجوی دلایل عقب ماندگی ایران و پیشرفت کشورهای اروپایی بودند، متوجه نظام مشروطه و حکومت قانونمند در آن کشورها شدند. آنان سرانجام به این نتیجه رسیدند که ایران نیز با داشتن حکومت مشروطه می تواند در مسیر پیشرفت و ترقی قرار گیرد. 

9- منظور از روشنفکران چه کسانی بودند؟ وچه نقشی در انقلاب مشروطه داشتند؟

روشنفکران همان تحصیل کردگان اروپا و مدرسه دارالفنون بودند. آنان تلاش میکردند که از طریق کتاب و روزنامه، مردم را با محاسن حکومت قانون (حکومت مشروطه) و معایب حکومت استبدادی آشنا کنند.

10- چه عواملی انگیزه واراده مردم در مبارزه با استبداد وسلطه خارجی را افزایش داد؟

-موفقیت نهضت تنباکو

-قتل ناصرالدین شاه به میرزا رضای کرمانی

-شخصیت ناتوان وبیمار مظفرالدین شاه

-سوءاستفاده وستمگری مأموران حکومت از جمله عین الدوله

- دخالت های بیگانگان

11- رهبری مبارزات مردمی علیه استبداد را چه کسانی برعهده گرفتند؟

دو نفر از روحانیون مشهور تهران، آیت الله سید محمد طباطبایی و آیت اللّه سید عبداللّه بهبهانی، انجمنی از آزادیخواهان تشکیل دادند و به فکر ایجاد تغییراتی به نفع مردم افتادند.

12- وقوع کدام حادثه روند پیروزی انقلاب مشروطه را سرعت بخشید؟

ماجرای به چوب بسته شدن بازرگانان توسط حاکم تهران به دستور عین الدوله

 13- علت به چوب بسته شدن بازرگانان چه بود؟ با چه بهانه ای صورت گرفت؟

چه تأثیری در مبارزات مردم داشت برای ترساندن مخالفان و جلوگیری از گسترش اعتراض  ها ، تعدادی از بازرگانان را به بهانه گران شدن قند به چوب بست. به دنبال این واقعه، بازار بسته شد و گروهی از علما به رهبری آیت اللّه طباطبایی به نشانه اعتراض از تهران به ری مهاجرت کردند و در حرم حضرت شاه عبدالعظیم بَست نشستند(تحصّن کردند).

14- مهم ترین خواسته مردم در بست نشینی حرم عبدالعظیم چه بود؟

تأسیس عدالتخانه برای رسیدگی به شکایت های مردم بود.

15- چرا گروهی از مردم وعلما تصمیم گرفتند که به قم مهاجرت کنند؟ مهم ترین خواسته ان ها چه بود؟

چون حکومت قاجار به وعده های خود عمل نکرد، اعتراض های مردمی دوباره شروع شد. در جریان این اعتراض ها، طلبه جوانی به نام سیدعبدالحمید به شهادت رسید و درنتیجه، تعدادی از علما این بار به نشانه اعتراض به قم مهاجرت کردند. همزمان، تعدادی از مردم تهران در اعتراض به حکومت قاجار در سفارت انگلستان بَست نشستند. از جمله خواسته های معترضان، تأسیس عدالتخانه و تشکیل مجلس شورا بود.

16- چه کسانی ویا چه گروه های در پیروزی انقلاب مشروطه نقش داشتند؟

علاوه بر علما و روشنفکران که رهبری انقلاب مشروطیت را عهده دار بودند، گروهها و قشرهای اجتماعی مختلف مانند تجار، پیشه وران و کارگران نیز در این انقلاب نقش مؤثری داشتند.

17- فرمان مشروطیت به وسیله چه کسی ودر چه تاریخی صادر شد؟ و نتیجه آن چه بود؟

مظفرالدین شاه تسلیم خواسته های ملت شد و در 14مرداد 1285ش. فرمان مشروطه را صادر کرد. پس از آن، مجلسشورای ملی تشکیل شد و قانون اساسی مشروطه نیز با عجله تدوین و تصویب گردید. 

17- انقلاب مشروطه با چه هدفی شکل گرفت؟ آیا این اهداف تحقق یافت؟

انقلاب مشروطیت با هدف برقراری حکومت قانون و رها کردن کشور از چنگ استبداد داخلی و سلطه خارجی شکل گرفت.

خیر. زیرا از همان ابتدای پیروزی با مسائل و مشکلات مختلف داخلی و خارجی رو به رو شد و هدفهای اصلی آن تحقق نیافت.

18- موانع ومشکلاتی که باعث شد اهداف انقلاب مشروطه تحقق پیدا نکند، بیان کنید.

- مخالفت ودشمنی مستبدان داخلی

- اختلاف ودو دستگی میان رهبران مشروطه

- افزایش دخالت های خارجی

- وقوع جنگ جهانی اول

19- محمدعلی شاه باچه اقداماتی به مقابله با مشروطیت برخاست ؟

محمدعلیشاه، پادشاهی مستبد بود. او با پشتیبانی دولت روسیه و حمایت مستبدان داخلی، تصمیم گرفت حکومت نوپای مشروطه را نابود سازد و نظام پادشاهی استبدادی را دوباره برقرار کند. پس از چند ماه اختلاف و درگیری، به دستور محمدعلیشاه مجلس به توپ بسته شد و منحل گردید.

20- مردم کدام مناطق علیه استبداد محمدعلی شاه دست به قیام زدند؟

مجاهدان مشروطه خواه در تبریز به رهبری ستارخان و باقرخان در برابر حکومت استبدادی محمدعلیشاه به پا خاستند. علمای مشروطه خواه نجف نیز آنان را به مقاومت در برابر شاه مستبد دعوت کردند. طرفداران مشروطه در گیلان و اصفهان با مشاهده ایستادگی مردم تبریز، روحیه گرفتند و راهی پایتخت شدند و تهران را فتح کردند

21- فاتحان تهران(مشروطه خواهان) پس از فتح تهران چه تصمیمی گرفتند؟

آنها پس از فتح تهران، محمدعلیشاه را برکنار کردند و پسر خردسالش، احمدمیرزا، را به جانشینی او برگزیدند.

22- چرا شیخ فضل الله نوری به انتقاد (به مخالفت) از مشروطیت پرداخت؟

وی معتقد بود افرادی که رهبری انقلاب را به دست گرفته اند، به اسلام اعتقادی ندارند و می خواهند افکار وفرهنگ کشورهای اروپایی را در ایران گسترش دهند. منظور او برخی ازروشنفکران بودند که در تقلید از اروپاییان زیاده روی(غرب زده) میکردند.

23- سرانجام شیخ فضل الله نوری چه شد؟

سرانجام برخی از مشروطه خواهان بعد از برکناری محمدعلی شاه، با فرصت طلبی شیخ را به اتهام مخالفت با نظام مشروطه محاکمه کردند و به شهادت رساندند. شهادت مجتهد معروف پایتخت، تأثیر نامطلوبی بر اوضاع ایران داشت و موجب اختلاف و دشمنی بیشتر در داخل کشور شد.

24- موانع ومشکلات داخلی وخارجی انقلاب مشروطه را نام ببرید.

مشکلات داخلی:

-مخالفت ودشمنی مستبدان داخلی

-اختلاف ودو دستگی میان رهبران مشروطه

مشکلات خارجی:

-افزایش دخالت های خارج

-وقوع جنگ جهانی اول

25- جنگ جهانی اول درچه سالی وبین چه کشورهایی روی داد؟

جنگ جهانی اول در سال1914م  /1293 ش آغاز شد. در یک سوی این جنگ، کشورهای آلمان، ایتالیا، اتریش و مجارستان و عثمانی قرار داشتند که به متحدین معروف بودند . و در سوی دیگر آن، انگلستان، روسیه و فرانسه بودندکه به متفقین مشهور شدند؛ در اواخر جنگ، آمریکا نیز به متفقین  پیوست.

26- سرانجام ونتیجه جنگ جهانی اول چه بود؟ بیان کنید.

جنگ جهانی اول پس از چهار سال با پیروزی متفقین به پایان رسید. بر اثر این جنگ، میلیونها نفر کشته، زخمی و آواره شدند و خسارتها و ویرانی های زیادی به بار آمد.

27- مردم تنگستان به فرماندهی چه کسی به مقابله با اشغالگران پرداختند؟

رئیسعلی دلواری