درس دوازدهم مطالعات اجتماعی نهم

 در جستجوی پیشرفت و رهایی از سلطه خارجی 

1- شکست های نظامی و سیاسی از روسیه و انگلستان در دوره قاجار چه نتیجه ای داشت؟

 ایرانیان را متوجه پیشرفت های علمی و صنعتی کشورهای اروپایی کرد .

2- چرا عباس میرزا به فکر نوسازی و اصلاح کشور افتاد؟

زیرا او به خوبی تفاوت سپاه ایران را با ارتش روسیه که آموزش دیده و مجهز به سلاح های جدید بود ، تشخیص داد و به اهمیت صنایع نظامی پی برد . همچنیم متوجه شد که با وجود تعداد زیاد سپاهیان ایران و دلاوری و فداکاری آنها ، روس ها به دلیل برخورداری از دانش و ت جهیزات پیشرفته ی نظامی پیروز شدند

3- عباس میرزا برای پیشرفت ایران چه کارهایی انجام داد؟ (اقدامات عباس میرزا )؟

الف - فرستادن افرادی به انگلستان برای فراگیری علوم و فنون جدید

ب - برای آگاهی از اوضاع کشورهای اروپایی ، دستور داد کتاب هایی را درموضوع تاریخ آن ک شور ها به فارسی ترجمه کنند.

4- در زمان صدراعظمی امیرکبیرحکومت قاجار با چه مشکلاتی روبه رو بود ؟

مشکلات بزرگی از قبیل شورش در ایالت ها ، دخالت های خارجی ، بی نظمی و اختلال امور کشوری و لشکری و خالی بودن خزانه .

  5 - مهم ترین اقدام امیرکبیر را توضیح دهید . 

تأسیس مدرسه دارالفنون 

6- انگیزه و اهداف امیرکبیر از اقدامات اصلاحی چه بود ؟ 

برای نوسازی و کارآمدی تشکیلات حکومتی و مبارزه با مفاسد اداری و اقتصادی . او در سیاست خارجی درصدد قطع نفوذ و دخالت های روسیه و انگلستان در ایران بود .

7- چراامیرکبیر مدرسه دارالفنون را تأسیس کرد ؟ 

تا تعداد بیشتری از ایرانیان علوم و فنون جدید را در داخل کشور بیاموزند. برای حفظ استقلال کشورتا پای بیگانگان به راحتی به کشور باز نشود .

8- یکی از نتایج آشنایی ایرانیان با تمدن اروپایی در دوره قاجاریه چه بود ؟ 

ایجاد مدرسه های جدید بود .

9- گسترش مدرسه های جدید به سبک اروپایی در دوره قاجار را توضیح دهید ؟ 

در دوره قاجار افرادی پیش گام تأسیس مدرسه هایی به سبک اروپایی در ایران شدند ، از جمله میرزا حسن رشدیه که در بیروت و استانبول با این نوع آموزشگاه ها و شیوه ی فعالیت آن ها آشنا شده بود . او در زادگاهش تبریز و شهرهای مشهد ، تهران و قم چندین مدرسه ی جدید تأسیس کرد .

10- نفوذ اقتصادی روسیه و انگلستان در دوره ی قاجار را توضیح دهید ؟ 

در دوره ناصرالدین شاه روسیه و انگلستان به امتیازهای اقتصادی مهمی در ایران دست یافتند .صنعت و بازرگانی کشور ما با واگذاری این امتیاز ها آسیب های فراوانی دید . شرکت های بازرگانی خارجی در بیشتر شهرهای ایران شعبه هایی تأسیس کردند و به خرید و فروش مشغول شدند . این شرکت هامعمولاً کالاهای اروپایی را بدون پرداخت حقوق گمرکی و یا با حقوق گمرکی بسیار ناچیزی وارد کشور می شدند . به همین دلیل تولیدات داخلی قادر به رقابت باآنها نبود .

11- امتیاز تالبوت(امتیاز انحصاری توتون و تنباکو) را توضیح دهید ؟ 

در دوره ناصرالدین شاه ، یک نفر انگلیسی به نام تالبوت با پرداخت رشوه به درباریان ، امتیاز انحصاری توتون و تنباکوی ایران را به مدت پنجاه سال به دست آورد . در آن زمان توتون و تنباکو از عمده ترین محصولات کشاورزی ایران بود . بر اساس این امتیاز ، ایرانیان نمی توانستند محصول توتون و تنباکوی خود را به کسی غیر از تالبوت بفروشند . در مقابل تالبئت نیز تعهد کرده بود که هرسال 15000لیره ی انگلیس به همراه یک چهارم سود سالانه ی خود را به حکومت ایران پرداخت کند.

12- دلیل اصلی شکل گیری نهضت تنباکو چه بود ؟ 

اعتراض به واگذاری امتیازهای اقتصادی به بیگانگان و قیام علیه استبداد داخلی و استعمار خارجی .

13- موفقیت نهضت تنباکو از نظر سیاسی و اجتماعی چه اهمیتی داشت ؟

از نظر اجتماعی :

این نهضت نخستین حرکت جدی مردم ایران برای رهایی از نفوذ و سلطه خارجی و ایستادگی در برابر ستم داخلی بود .

از نظر سیاسی :

حس اعتماد به نفس و روحیه ی مقاومت و مبارزه را در مردم تقویت کرد . به حکومت فهماند که مردم بیدارند.مردم شهامت حضور در صحنه رو با تبعیت از مرجعی خارجی استعمار گران به نقش مراجع و نفوذ آنه در مردم حتی بیشتر از حاکمان پی بردند.

13- امتیاز تالبوت چگونه لغو شد؟

ناصر الدین شاه به خواسته ی مخالفان اعتنایی نکرد و آیت االله میرزا حسن شیرازی مرجع تقلید شیعیان استفاده از توتون و تنباکو را حرام اعلام کرد . این حکم شرعی سبب شد مردم و حتی ک ارکنان کاخ ناصرالدین شاه ، قلیان ها را بشکنند و مقدار زیادی توتون و تنباکو را به اتش بکشند . با اوج گرفتن نهضت ناصرالدین شاه مجبور به لغو امتیاز و پرداخت غرامت و خسارت به تالبوت شد .

- ولیعهد فتحعلی شاه و فرمانده سپاه ایران در جنگ با روسیه عباس میزرا بود . 

- پس از مرگ عباس میرزا فتحعلی شاه پسرش، محمد میرزا را به ولیعهدی برگزید

- ناصرالدین شاه در ابتدای سلطنتش امیرکبیر را به صدراعظمی منصوب کرد

- یکی از مهم ترین اقدامات امیرکبیر تأسیس مدرسه دارالفنون  بود.

- ناصرالدین شاه بر اثر توطئه درباریان و صاحب منصبان نالایق و سودجو دستور قتل امیرکبیر را داد .

- افرادی پیشگام تأسیس مدرسه هایی به سبک اروپایی در ایران شدند از جمله میرزا حسن رشدیه بود .