درس نهم مطالعات اجتماعی هشتم

  ظهور اسلام در شبه جزیره عربستان 

1- شبه جزیره عربستان در کجا واقع است و چقدر مساحت دارد؟

شبه جزیره عربستان که جزیره العرب نیز نامیده می‌شود در جنوب غربی آسیا واقع شده است و حدود سه میلیون کیلومتر مربع مساحت دارد.

2- سرزمین عربستان را چه چیز تشکیل می‌دهد؟

بخش وسیعی از این سرزمین را بیابان‌ها و ریگزار‌ها و قسمت دیگری را نواحی کوهستانی تشکیل می‌دهند.

3- از جمله مناطق کوهستانی عربستان چیست؟ و چه شهرهایی در این منطقه قرار دارند؟

حجاز از جمله مناطق کوهستانی واقع در غرب جزیره العرب است و شهرهای مکّه، یثرب (مدینه) و طائف در این منطقه قرار دارند.

4- چه عواملی باعث شده که اغلب ساکنان عربستان زندگی صحرا نشینی داشته باشند؟

آب و هوای گرم و خشک و کمبود آب.

5- مردم عربستان از چه راه‌هایی زندگی می‌کردند؟

1) زندگی صحرانشینی و پرورش دام‌ها

2) کشاورزی

3) داد و ستد با نقاط مختلف از طریق کاروان‌های تجاری

6- ساکنان جزیره العرب را چه کسانی تشکیل می‌دادند و چگونه زندگی می‌کردند؟

قوم عرب تشکیل می‌دادند و به شکل قبیله‌ای زندگی می‌کردند.

7- در دوران عصر جاهلیت عرب‌ها پیرو چه دینی‌هایی بودند؟

در آن زمان بیشتر عرب‌ها بت می‌پرستیدند و کعبه، خانه خدا را از بت‌های گوناگون پر کرده بودند. البته گروهی از عرب‌ها نیز پیرو حضرت ابراهیم و یا دین‌های یهود، مسیح و زردشت بودند.

8- در زمان عصر جاهلیت در عربستان زنان از چه موقعیتی برخوردار بودند؟

زنان اغلب از مقام و موقعیت پایینی برخوردار بودند و برخی مردان از داشتن فرزند دختر احساس حقارت می‌کردند.

9- تعصبات اعراب جاهلی نسبت به قبیله خود چگونه بود؟

اعراب جاهلی نسبت به قبیله خود تعصب شدید و کورکورانه‌ای نشان می‌دادند. آنان بی‌توجه به اینکه حق با چه کسی است، از اعضای قبلیه‌ی خود در برابر افراد دیگر قبایل دفاع و پشتیبانی می‌کردند.

10- چه عواملی باعث گسترش درگیری‌های قبیله‌ای و رواج غارتگری در میان اعراب جاهلی بود؟

تعصب قبیله‌ای موجب بروز کینه و حسِ انتقام جویی در میان قبایل مختلف عرب شده بود و جنگ و خونریزی‌های پیاپی را به دنبال داشت. از سوی دیگر کمبود غذا و سایر نیازهای زندگی نیز عامل دیگری برای گسترش درگیری‌های قبیله‌ای و رواج غارتگری بود.

11- چرا حضرت محمد را محمد امین می‌خواندند؟

آن حضرت تحت تأثیر محیط آلوده به شرک و فساد مکه قرار نگرفت و چنان به پاکدامنی و درستکاری مشهور شد که او را محمد امین می‌خواندند.

12- حضرت محمد چه محلی را برای عبادت برمی‌گُزید و در چند سالگی به پیامبری رسید؟

حضرت محمد کوه‌های اطراف مکه و از جمله غار حرا را برای عبادت بر می‌گزید و اوقات زیادی را در آنجا می‌گذراند. در 27 رجبِ سالی که آن حضرت به 40 سالگی رسیده بود، فرشته وحی در غار حرا بر او نازل شد و فرمان پیامبرش را از جانب خداوند ابلاغ کرد.

13- حضرت خدیجه که بود؟

حضرت خدیجه از زنان ثروتمند مکه بود و تمام دارایی خود را در راه نشر اسلام، کمک به فقیران و آزادی بردگان خرج کرد

14- رسول خدا در آغاز بعثت چه کرد؟

رسول خدا در آغاز بعثت به صورت فردی و پنهانی مردم را به پرستش خدای یگانه و ایمان به روز رستاخیز دعوت می‌کرد. در نتیجه ی این دعوت، تعدادی از مردم مکه به اسلام ایمان آوردند.

15- پیامبر پس از سه سال مأموریت مخفیانه چه کرد؟

پس از سه سال، پیامبر مأموریت یافت نخست خویشاوندان و سپس عموم مردم را آشکارا به اسلام دعوت نماید. در این مرحله از دعوت، رسول خدا علاوه بر آنکه مردم را به عبادت خدای یکتا فرا می‌خواند، پرستش بتها را نکوهش می‌کرد و از سرانجام بد کافران سخن می‌گفت.

16- چه کسانی از گسترش دین اسلام دچار بیم و هراس شدند؟

اشراف مکه به ویژه بزرگان قبیله قریش مانند ابولهب، ابوجهل و ابوسفیان که بر مکه حکومت می‌کردند از گسترش دین اسلام و مخالفت آشکار آن با افکار و عقاید جاهلی، دچار بیم و هراس شدند.

17- مشرکان پس از آنکه نتوانستند ابوطلب را در پشتیبانی از رسول خدا منصرف کنند به چه شیوه‌ای روی آوردند؟

آنان نخست به حضرت محمد پیشنهاد کردند که ریاست قبیله و قوم و دریافت ثروت فراوان را بپذیرد و از عقاید خود دست بردارد.

18- پیامبر اسلام در مقابل پیشنهاد مشرکان مبنی بر ریاست قبیله و قوم و دریافت ثروت چه فرمود؟

من برای گردآوری مال و فرمانروایی مبعوث نشده‌ام، خدایم مرا به عنوان پیام آور به سوی شما فرستاده، هرگاه از من بپذیرید، این موجب سعادت شما در دو جهان است و اگر آن را رد کنید، من در این راه استقامت می‌ورزم تا خدا میان من و شما داوری کند.

 -اسلام در شبه جزیره عربستان در میان مردمی که در جهالت به سر می‌بردند ظهور کرد.

 -دوایستگاه مهم تجاری بر سر راه جنوب به شمال شبه جزیره عربستان مکه و مدینه به شمار می‌رفتند.

 -اوضاع و شرایط اجتماعی و فرهنگی مردم عربستان در دوران پیش از بعثت به گونه‌ای بود که از آن به عصر جاهلیت یاد می‌شود.

-حضرت محمد در شهر مکه به دنیا آمد.

 -نخستین کسانی که به رسول خدا ایمان آوردند حضرت علی و حضرت خدیجه بودند.

 -نخستین شهیدان اسلام یاسر و سمیه بودند.

 -پس از تحریم پیامبر و یارانش به یکی از دره‌های اطراف مکه به نام شعب ابوطالب پناه بردند.

- نخستین اقدام مهم پیامبر پس از ورود به مدینه ایجاد مسجد بود.

 -به برخی از جنگ‌های پیامبر غزوه و به برخی دیگر سریه گفته می‌شد.

19- سران مشرکین پس از پاسخ پیامبر چه تصمیمی گرفتند؟

تصمیم گرفتند ایشان و مسلمانان را مورد آزار و شکنجه قرار دهند. هر چه زمان می‌گذشت بر شدت سخت گیری و شکنجه مشرکان افزوده می‌شد. آنان بدترین دشنام‌ها و تهمت‌ها را به رسول خدا نسبت می‌دادند و برخورد‌های زشت و نا پسندی با آن حضرت می‌کردند. پیامبر اسلام در برابر چنین رفتارهایی بردبار بود و با مهربانی مردم را به اسلام فرا می‌خواند.

20- مشرکان برای جلوگیری از گسترش اسلام چه کردند؟

اقدام به آزار و شکنجه مسلمانان کردند. شماری از پیروان رسول خدا به ویژه تهی‌دستان یا بردگان مورد شدیدترین شکنجه‌ها قرار گرفتند.

21- از جمله افرادی زیر شکنجه‌های طاقت‌فرسای مشرکان به شهادت رسیدند چه کسانی بودند؟

یاسر و همسرش سمیه و پسرشان عمار و نیز بلال حبشی از جمله این افراد بودند

22- چرا پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه هجرت کنند؟

آزار و اذیت مشرکان نسبت به پیروان اسلام آن قدر افزایش یافت که پیامبر از مسلمانان خواست به حبشه مهاجرت کنند.

23- تحریم اقتصادی و اجتماعی مسلمانان توسط مشرکان چرا و شامل چه مواردی بود؟

زیرا متوجه شدند با شکنجه و سرکوب نمی‌توانند مانع گسترش اسلام شوند، تصمیم گرفتند مسلمانان را تحریم کنند، از این رو عهدنامه‌ای را امضا کردند که بر اساس آن هر گونه خرید و فروش و رابطه اجتماعی (ازدواج) با پیروان اسلام ممنوع شده بود.

24- پس از تحریم اقتصادی و اجتماعی مسلمانان، رسول خدا و یارانش چه کردند؟

به پیشنهاد ابوطالب به یکی از دره‌های اطراف مکه به نام شعب ابوطالب پناه بردند. آن‌ها حدود سه سال شرایط بسیار سختی را در این دره تحمل کردند.

25- چرا یثرب به مدینه النبی تغییر نام داد؟

جوانان آن شهر که در باره اخلاق نیکو و پسندیده رسول خدا مطالبی شنیده بودند به استقبال ایشان رفتند. از آن پس نام یثرب به مدینه النبی یعنی شهر پیامبر تغییر داده شد.

26- انصار به چه کسانی گفته می‌شد؟

در تاریخ اسلام به گروهی از ساکنان مدینه که با پیامبر پیمان بستند و آن حضرت را یاری کردند انصار (یاری کنندگان) می‌گویند.

27- مهاجرین به چه کسانی گفته می‌شد؟

گروه دیگری از مسلمانان که اموال و دارایی خود را رها نمودند و از مکه به مدینه رفتند، به مهاجرین (هجرت کنندگان) معروف هستند.

28- مهم‌ترین اقدامات پیامبر پس از ورود به مدینه چه بود؟

1) ایجاد مسجدی برای انجام امور عبادی، اجتماعی، علمی و سیاسی

2) پیمان برادری به جای تعصب قومی و قبیله ای

3) پیمان نامه سیاسی

29- مسجدی که پیامبر در مدینه سخت چگونه مکانی بود؟

مسجد علاوه بر آنکه مکانی برای عبادت و اجرای مراسم مذهبی به شمار می‌رفت، مرکزی برای مشورت و تصمیم گیری در باره امور سیاسی و نظامی بود، مسجد همچنین کانون اصلی سواد آموزی و فراگیری علم و دانش محسوب می‌شد.

30- پیمان برادری بین مسلمانان توسط پیامبر به چه علت انجام شد؟

مسلمانان ساکن مدینه یعنی مهاجرین و انصار از قبایل مختلف بودند. بعضی از این قبایل در گذشته نسبت به هم کینه و دشمنی شدیدی داشتند. پیامبر به منظور ایجاد محبت و دوستی بین مسلمانان، آن‌ها را دو به دو با یکدیگر برادر اعلام کرد. این کار در جهت ایجاد امت اسلامی بود. پیامبر، حضرت علی را به برادری خود برگزید.

31- پیمان نامه سیاسی بین چه کسانی بسته شد؟

پیامبر لازم می‌دانست میان ساکنان مدینه اتحاد سیاسی برقرار شود. از این رو پیمان‌نامه‌ای تنظیم شد و مسلمانان و یهودیان متعهد شدند که به آن عمل کنند. تدوین و امضای این پیمان نامه، در واقع اعلام رسمی تأسیس حکومت اسلامی به رهبری پیامبر در شهر مدینه بود.

32- آیا پیامبر برای کشورگشایی و به دست آوردن غنیمت اقدام به جنگ می‌کرد؟ چرا؟

خیر – در جنگ‌های احد و خندق این مسلمانان بودند که مورد حمله‌ی مشرکان قرار گرفتند و ناگزیر شدند از خود دفاع کنند. برخی جنگ‌ها نیز برای دفع تهدیدهای خطرناک دشمنان رخ داد، برای نمونه پس از آنکه برخی قبایل یهود پیمان شکنی کردند و با مشرکان علیه مسلمانان متحد شدند، پیامبر ناگزیر شد با آنان نبرد کند.

33- پیامبر همواره پیروانش را در جنگ‌ها به چه چیز سفارش می‌کرد؟

به رعایت اصول اخلاقی و ارزش‌های انسانی در جنگ‌ها توصیه می‌نمود، او به ویژه سفارش می‌کرد با اسیران خوش رفتاری نمایند و از تخریب و غارت اموال مردم در جنگ پرهیز کنند. آن حضرت همچنین مراقب بود که مسلمانان همانند مشرکان رفتار کنند.

34- چرا پیامبر به فرمانروایان کشورهای مختلف نامه نوشت و آنان را به اسلام دعوت کرد؟

از آنجایی که هدف دین اسلام هدایت همه مردم جهان است، پیامبر به فرمانروایان کشورهای مختلف از جمله ایران، روم و حبشه نامه نوشت و آنان را به اسلام دعوت کرد.